Czy spironolakton może być skutecznym lekiem w leczeniu łysienia androgenowego?
Spironolakton, antagonista aldosteronu stosowany jako lek przeciwnadciśnieniowy, znajduje coraz szersze zastosowanie w dermatologii, szczególnie w łysieniu androgenowym (AGA) u kobiet. Mimo że jest to zastosowanie pozarejestracyjne (off-label), efektywność spironolaktonu w terapii AGA skłania lekarzy do jego przepisywania, jednak obawy dotyczące potencjalnego wpływu na ciśnienie tętnicze (BP) mogą ograniczać jego stosowanie. Dotychczasowe badania sugerowały, że ryzyko hipotensji w tej grupie pacjentek jest niewielkie, jednak brakowało szerszych analiz potwierdzających to założenie. Retrospektywne badanie przeprowadzone na 23 pacjentkach z AGA nie wykazało statystycznie istotnego wpływu doustnego spironolaktonu na skurczowe ani rozkurczowe ciśnienie krwi. Podobnie, wcześniejsza analiza obejmująca 1173 kobiet przyjmujących spironolakton z powodu trądziku, łysienia lub hirsutyzmu wykazała, że jedynie 0,26% pacjentek doświadczyło hipotensji wymagającej modyfikacji terapii. Wyniki te skłoniły badaczy do przeprowadzenia szczegółowej analizy podgrupy pacjentek otrzymujących spironolakton wyłącznie z powodu wypadania włosów, z hipotezą, że lek ten nie powoduje znaczącego obniżenia ciśnienia tętniczego.
- Tylko 5 na 185 pacjentek doświadczyło hipotonii podczas leczenia
- Średnia zmiana ciśnienia skurczowego wyniosła zaledwie -0,88 mmHg
- Nie zaobserwowano istotnych zmian w ciśnieniu rozkurczowym
- Dawka leku (nawet w zakresie 100-200 mg) nie wpływała znacząco na ciśnienie
- Działania niepożądane w postaci zawrotów głowy występowały rzadko (17% przypadków)
Jak oceniono wpływ spironolaktonu na ciśnienie tętnicze?
W ramach przeprowadzonego badania analizowano dane demograficzne oraz pomiary ciśnienia tętniczego u kobiet przyjmujących spironolakton z powodu łysienia w latach 2006-2021. Z badania wykluczono pacjentki z wcześniejszym rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego i/lub przyjmujące modulatory układu renina-angiotensyna-aldosteron. Porównano wartości ciśnienia przed rozpoczęciem terapii z pomiarami wykonanymi co najmniej jeden dzień po rozpoczęciu kuracji spironolaktonem, przy czym bezwzględną hipotonię zdefiniowano jako ciśnienie skurczowe poniżej 90 mmHg. W badaniu zidentyfikowano 185 pacjentek płci żeńskiej, którym przepisano spironolakton z powodu łysienia. Średni wiek pacjentek wynosił 41 lat (zakres 19-76 lat), przy czym 64% badanych było w wieku poniżej 45 lat, a 34,2% stanowiły pacjentki o pochodzeniu innym niż białe. Mediana maksymalnej dawki dobowej wynosiła 100 mg (zakres międzykwartylowy 50-100 mg), z całkowitym zakresem od 25 do 200 mg. Spośród 185 pacjentek, tylko u pięciu rozwinęła się hipotonia. Co istotne, ani wiek, ani maksymalna dawka dobowa nie były czynnikami predykcyjnymi wystąpienia hipotensji (oba P>0,05). Średni czas od początkowego pomiaru ciśnienia do pierwszego pomiaru kontrolnego wynosił 123,5 dnia (zakres 1-1065 dni).
Szczegółowa analiza parametrów ciśnienia tętniczego wykazała, że średnie wyjściowe ciśnienie skurczowe wynosiło 113,6 mmHg, a średnie ciśnienie skurczowe podczas pierwszej kontroli 112,72 mmHg, co stanowi nieistotną statystycznie średnią zmianę o -0,88 mmHg (P=0,34). Podobnie, średnie wyjściowe ciśnienie rozkurczowe wynosiło 72,68 mmHg, a średnie ciśnienie rozkurczowe podczas pierwszej kontroli 72,62 mmHg, co oznacza praktycznie brak zmiany (średnia zmiana -0,0 mmHg, P=0,94). Co szczególnie istotne dla praktyki klinicznej, maksymalna dawka dobowa spironolaktonu nie miała znaczącego wpływu na średnią zmianę ciśnienia skurczowego ani rozkurczowego, nawet przy wyższych dawkach (100-200 mg), które są typowo stosowane w leczeniu AGA (P>0,05). Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami Desai i wsp., którzy wykazali niewielki wpływ spironolaktonu na ciśnienie skurczowe (wielkość efektu 0,12). W badaniu Desai i wsp. średni wiek pacjentek wynosił 39,74 roku, jednak nie opisano zakresu wieku. Prezentowane badanie obejmowało kobiety w wieku 19-76 lat, co potwierdza bezpieczeństwo stosowania spironolaktonu w szerokim zakresie wiekowym.
- Spironolakton jest stosowany off-label w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet
- Mediana dawki dobowej wynosi 100 mg (zakres 25-200 mg)
- Lek jest bezpieczny dla pacjentek w szerokim przedziale wiekowym (19-76 lat)
- Nie zaleca się stosowania u pacjentek z wcześniej zdiagnozowanym nadciśnieniem
- Konieczne są dalsze badania u pacjentek przyjmujących leki przeciwnadciśnieniowe
Czy potwierdzono bezpieczeństwo terapii spironolaktonem?
Uzyskane wyniki znajdują potwierdzenie w innych badaniach dotyczących bezpieczeństwa stosowania spironolaktonu w leczeniu łysienia. W retrospektywnym badaniu obejmującym 79 kobiet leczonych spironolaktonem (50-200 mg) z powodu AGA, objawy hipotensji, w tym zawroty głowy/uczucie oszołomienia, występowały rzadko (n=13, 17%) i rzadko prowadziły do przerwania leczenia (3,8%). Podobnie, w przeglądzie systematycznym obejmującym 286 pacjentek z AGA leczonych spironolaktonem, poważne działania niepożądane, w tym hipotensja, dotyczyły mniej niż 2% pacjentek. Prezentowane wyniki potwierdzają zatem, że hipotensja występuje rzadko podczas leczenia łysienia spironolaktonem, co ma istotne znaczenie dla praktyki klinicznej. Warto podkreślić, że nawet przy stosowaniu wyższych dawek spironolaktonu, typowo zalecanych w terapii AGA, ryzyko istotnego klinicznie spadku ciśnienia tętniczego pozostaje niskie. Pacjentki z łysieniem mogą być zatem zapewnione, że nawet wysokie dawki spironolaktonu prawdopodobnie nie spowodują klinicznie istotnych zmian ciśnienia tętniczego.
Należy jednak pamiętać o pewnych ograniczeniach prezentowanego badania, które obejmują retrospektywny charakter analizy, brak informacji o objawach klinicznych oraz możliwość włączenia do badania pacjentek bez AGA. Ponadto, konieczne są dalsze badania oceniające bezpieczeństwo stosowania spironolaktonu u pacjentek z łysieniem, które już przyjmują leki przeciwnadciśnieniowe. Mimo tych ograniczeń, przedstawione wyniki potwierdzają wcześniejsze obserwacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania spironolaktonu w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet, szczególnie w kontekście potencjalnego wpływu na ciśnienie tętnicze. Informacje te mogą być pomocne dla lekarzy rozważających włączenie spironolaktonu do terapii łysienia androgenowego u pacjentek bez współistniejącego nadciśnienia tętniczego, a także mogą przyczynić się do zmniejszenia obaw związanych z potencjalnymi działaniami niepożądanymi tego leku w tej grupie pacjentek.
Podsumowanie
Spironolakton, stosowany pierwotnie jako lek przeciwnadciśnieniowy, okazuje się być skutecznym środkiem w leczeniu łysienia androgenowego (AGA) u kobiet, mimo że jest to zastosowanie pozarejestracyjne. Przeprowadzone badanie na 185 pacjentkach w wieku 19-76 lat wykazało, że lek jest bezpieczny i nie powoduje istotnych spadków ciśnienia tętniczego. Przy medianie dawki 100 mg na dobę, tylko u pięciu pacjentek zaobserwowano hipotonię. Analiza wykazała minimalne zmiany w ciśnieniu skurczowym (-0,88 mmHg) i praktycznie brak zmian w ciśnieniu rozkurczowym. Co istotne, nawet wyższe dawki leku (100-200 mg) nie wpływały znacząco na parametry ciśnienia. Badania potwierdzają, że spironolakton może być bezpiecznie stosowany w terapii łysienia androgenowego u kobiet bez nadciśnienia, a ryzyko wystąpienia hipotensji jest niewielkie.
